ايران درسال 1346 در برنامه بروز رساني نيروي هوايي درخواستي مبني بر خريد 16فروندF-4D  به كارخانه مكدانل داگلاس ا‌رايه نمود.F-4  هاي ايران درتاريخ 27/6/1347 به  ايران تحويل داده شد.فانتوم براي ايران يك انتخاب خيلي خوب بود زيرا توانايي حمل  موشك هاي هوابه هوا aim-7 اسپارو و aim-9  سايدوايندر و موشك هاي هوابه زميني همچون ماوريك وانواع بمب  را داشت .ايران درسال 1351 سفارش خريد177فروندF-4Eو 16 فروندRF-4E ملقب به دم سفيد  را ارايه  نمود كه همگي  تا سال 1355به ايران  تحويل داده شدند. همچنين اين فانتوم ها توانايي سوختگيري هوايي داشتند ولي موفّق به رهگيري ميگ-25 نمي شدند كه همان طور كه در مطالب قبلي اشاره شد يكي از دلايل خريد F-14  همين مورد است.

فانتوم در روز اول جنگ طي يك پرواز اسكرامبل موفّق به سرنگوني يك ميگ عراقي شد. 5/1 ساعت پس از حمله عراق 8 فروند F-4E  از پايگاه هوايي بوشهربرخستند و در عمليات انتقام پايگاه هاي هوايي كوت و شعيبيه را در هم كوبيدند. در تاريخ 1/7/1359 طي عمليات كمان -99 فانتوم ها نقش بسيار زيادي  داشتند.

مانور هاي حيرت انگيز خلبانان ايراني دربين ساختمان ها عراقي ها را به ترس وا مي داشت .درهشتم مهرماه F-4Eها با حمله به تاسيسات اتمي اوسيراك وبا قبول خطر موشك هاي رولند-2 توانستند آن مكان را نابود و دربرگشت با آسيب زدن به نيروگاه برق بغداد ، اين شهر را تا چند ساعت با خاموشي روبرو كنند.

ايران در سال 1336 عضو پيمان سنتو شد و پس از آن به پازسازي ارتش پرداخت. ايران در سال

1965ميلادي / 1343 خورشيدي يك اسكادران معادل 13 فروند جنگنده F-5 tiger northrop  را خريداري كرد. ايران اوّلين كشور خارجي بود كه اين جنگنده را تحويل گرفت. ايران در ابتدا 11 فروند F-5A و 2 فروند  F-5B تحويل گرفت تا جايگزين F-84 هاي ايران شوند.

اف-5 ها در ابتداي جنگ به دليل سرعت ومانورپذيري  مناسب  وهمين طور به دليل آماده شدن سريع

جزء اولّين نيروهايي بودند كه به حمله عراق پاسخ دادند و در روز 1/7/1359 و در عمليلات كمان -99:

48 فروند هواپيما جنگنده بمب افكن F-5E از پايگاه هوايي دوم تبريز، پايگاه هوايي موصل در شمال شرقي عراق را در استان نينوا در هم كوبيدند به طوري كه اين پايگاه تا ماهها قابل استفاده نبود و40 فروند F-5E از پايگاه چهارم شكاري دزفول به پايگاه هوايي ناصريه در استان ذيقار عراق حمله كردند و خسارات بسيار سنگيني به آن پايگاه وارد كردند. تايگرها به رهگيري هوايي نيز در مقياس محدود مي پرداختند.

همچنين دو فروند F-5  در روز اجراي عمليات حمله به H-3  با حمله به پايگاه هوايي  كركوك  حواس عراقي ها را پرت كردند تا به فانتوم ها آسيبي نرسد. همچنين تايگرها در طول جنگ از موشك AGM-65ماوريك  هم بر ضد اهداف زرهي استفاده مي كردند.اين يك ابتكار ايراني بود. همچنين اف-5 ها در سال اول جنگ مانع از سقوط دزفول شدند.همچنين شهيد عباس بابايي در روز شهادت (15/6/1366) با اين پرنده پرواز مي كرد.همچنين خلبان شهيد حسين لشگري كه پيش از جنگ در حال پرواز با اف-5 سقوط كرد و اسير

شد، پس از 18 سال اسارت در سال 1377 به ميهن بازگشت و به او لقب " سيّدالاسرا" داده شد و در سال 1388 پس از تحمّل رنج هاي زياد جانبازي به شهادت رسيد

 1)- 31شهریور 1359سرنگونی یک فروند SU-20 توسط F-5E بوسیله موشک AIM9J

 2)- 16مهرماه 1359 سرنگونی یک فروند SU-20 توسط F-5E بوسیله موشک AIM-9J

 3)- 16مهرماه 1359 سرنگونی یک فروند SU-20 توسط F-5E بوسیله موشک AIM-9J

 4)- 25مهرماه 1359 سرنگونی یک فروند SU-20 توسط F-5E بوسیله مسلسل به خلبانی جوادپور

 5)- 25مهرماه 1359 سرنگونی یک فروند SU-20 توسط F-5E بوسیله مسلسل به خلبانی ابراهیمی

 6)- 30آبانماه 1359 سرنگونی یک فروند MIG-21MF توسط F-5E بوسیله مسلسل به خلبانی راد

 7)- 3آذرماه 1359 سرنگونی یک فروند MIG-21MF توسط F-5E بوسیله مسلسل به خلبانی راد

 8)- 12آذرماه 1359 سرنگونی یک فروند MIL-8 توسط F-5E بوسیله مسلسل به خلبانی بزرگی

 9)- 25 آذرماه 1359 سرنگونی یک فروند MIG-21MF توسط F-5E بوسیله مسلسل به خلبانی امیریان

 10)- 25آذرماه 1359 سرنگونی یک فروند MIG-21MF توسط F-5E بوسیله مسلسل به خلبانی امیریان

 11)- 24دیماه 1359 سرنگونی یک فروند MIL-25 توسط F-5E بوسیله موشک AIM-9P

 12)- 24دیماه 1359 سرنگونی یک فروند MIL-8 توسط F-5E بوسیله مسلسل

 13)- 24دیماه 1359 سرنگونی یک فروند MIL-8 توسط F-5E بوسیله مسلسل

 14)- مهرماه 1361 سرنگونی یک فروند MIL-8 توسط F-5E بوسیله مسلسل

 15)- مهرماه 1361 سرنگونی یک فروند MIL-8 توسط F-5E بوسیله مسلسل

 16)- مهرماه 1361 سرنگونی یک فروند SA-342 توسط F-5E بوسیله مسلسل

 17)- 29آبان 1361 سرنگونی یک فروند MIG-21MF توسط F-5E بوسیله موشک AIM-9P

 18)- 29آبان 1361 سرنگونی یک فروند MIL-8 توسط F-5E بوسیله موشک AIM-9P

 19)- 15مرداد1362 سرنگونی یک فروند MIG-25RB توسط F-5E بوسیله موشک AIM-9P به خلبانی جوادپور

 20)- فروردین1365 سرنگونی یک فروند SU-20 توسط F-5E بوسیله موشک AIM-9P

 21)- 12تیر 1365 سرنگونی یک فروند MIG-25PD توسط F-5E بوسیله مسلسل

 22)- 4آذر 1366 سرنگونی یک فروند SU-22 توسط F-5E بوسیله مسلسل

 درود بر قهرمانان و عقابان تیز پرواز نیروی هوایی همیشه سرافراز ایران

نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، از سال 1991 به بعد، تعداد 18 فروند میگ MIG-29A و 7 فروند گونه دوسرنشینه میگ MIG-29UB را تحویل گرفته است. این هواپیماها پس از قراردادی که در ژوئن 1990 بین دولت ایران و روسیه به امضا رسید، تحویل نیروی هوایی ایران داده شد. میگ MIG-29 نخستین و تنها جنگنده رهگیری است که پس از جنگ ایران و عراق خریداری شد و براساس برنامه قرار بود که به‌عنوان جایگزین برای F-14 تامکت‌های از دست رفته درطی جنگ و زمین‌گیر شده به‌علت در دسترس نبودن قطعات یدکی، وارد خدمت شوند. این قرارداد به‌عنوان بخشی از برنامه بزرگ نیروی هوایی برای بازسازی قدرت جنگنده‌های نیرو، پس از جنگ، در زمان فرماندهی سرتیپ «منصور ستاری» بر نیروی هوایی بسته شد و اجرایی گردید. دراصل و براساس همان برنامه بزرگ، قرار بود 48 فروند فالکروم برای ایجاد پوشش دفاع هوایی شهرهای بزرگ «تهران»، «شیراز» و «تبریز» وارد کشور شوند اما این روند به‌علت کمبود بودجه ایران، با تحویل همان ارقامی که در ابتدا ذکر شد به پایان رسید. همچنين در جنگ اوّل خليج فارس 4 فروند فالكروم به همراه هواپيماهاي ديگر از عراق به ايران گريختند كه 3 فروند آن ،

MIG-29B  بودند كه از نمونه هاي تحويلي به ايران ضعيف تر بودند و براي استفاده از قطعات اوراق شدند ولي يك فروند ديگر كه MIG-29UB بود به خدمت نهاجا درامد. 

 میگ MIG-29 پس از ورود به ایران، لباس دو گردان شکاری تاکتیکی و گردان 11 شکاری تاکتیکی در پایگاه یکم شکاری تهران و گردان 23 شکاری تاکتیکی در پایگاه دوم شکاری تبریز وارد خدمت شدند. براساس مفاد قرارداد، تعداد 400 نفر از مستشاران، متخصصان فنی و معلم روس وارد ایران شدند تا عملیات جنگنده‌های میگ MIG-29 را درطی 7 سال پشتیبانی کنند. برهمین اساس، روس‌ها متعهد گردیدند که نیروی هوایی ایران را برای کاربری فالکروم درطی 25 سال یا 25 هزار ساعت پرواز، از لحاظ قطعات یدکی و کمک‌های فنی، پشتیبانی کنند.

 هواپیماهای میگ MIG-29 تحویل داده شده به ایران درواقع هواپیماهای کارکرده نیروی هوایی روسیه بودند که تقریبا نیمی از آنها به آخرین ساعات پروازی تعیین شده توسط شرکت سازنده رسیده بودند. با اتمام این ساعت پرواز، براساس تخمین منابع نظامی، حداقل 2 فروند میگ MIG-29A و

 4 فروند میگ MIG-29UB به‌علت به پایان رسیدن زندگی عملیاتی‌شان، زمین‌گیر شده و وارد انبارها گردیدند. در ادامه، شرکت سازنده روس موفق نشد که دستورالعمل‌های فنی را برای افزایش ساعت و سیکل پروازی میگ MIG-29 به ایران و نیروی هوایی ارتش تحویل دهد. درنتیجه نبود این دستورالعمل‌ها، متخصصان فنی نیروی هوایی نتوانستند در زمان استاندارد و با طی ساعت کار فنی تعیین شده، کار تعمیرات اساسی و بهسازی فالکروم‌های مزبور را به پایان برسانند و درنتیجه، این فرایند مقداری به درازا کشید.

در پست بعدي به روند بهينه سازي فالكروم در ايران خواهيم پرداخت.

فرماندهان نیروی هوایی که برای راه‌اندازی فالکروم‌های زمین‌گیر شده خود، وجود دستورالعمل‌ها را ضروری و اجتناب‌ناپذیر می‌دانستند، تلاش خود را برای به‌دست آوردن این کتاب‌ها از تمام منابع موجود و در دسترس در سراسر دنیا به‌کار بستند.

 با این‌حال از اواسط دهه 90 تاکنون، ایران توانسته است بدون کمک مستشاران روس و با تکیه بر توان داخل کشور و متخصصان زبده در درون نیروی هوایی، چک‌های دوره‌ای و سبک این جنگنده را انجام دهد. نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، در راستای تجهیز و تکمیل وسایل زمینی ناوگان فالکروم‌های خود، با توجه به عدم توانایی روس‌ها در تامین این تجهیزات، دست به خرید آن از دیگر کشورهای صاحب میگ MIG-29 زدند.

 همزمان کوشش‌هایی برای بهسازی و ارتقای قابلیت‌های فالکروم در نیروی هوایی ایران به جریان افتاد. یکی از این بهسازی‌ها، تجهیز میگ MIG-29 به لوله سوخت‌گیری هوا به هوا بود که در افزایش برد عملیاتی این جنگنده تاثیر به‌سزایی داشت. وجود لوله سوخت‌گیری هوایی، درحالی که هواپیما به مخازن سوخت خارجی مجهز نیست و متکی به مخازن سوخت داخلی است از تاثیر عملیاتی پایینی برخوردار است. پس می‌بایست بر روی میگ MiG-29های ایرانی که توانایی حمل مخازن سوخت خارجی نداشتند، این قابلیت ایجاد می‌شد. با توجه به این‌که تصمیم فرماندهان نیروی هوایی ایران بر افزودن مخازن سوخت خارجی به جنگنده، این توان صنعتی در داخل ایران موجود نبود، کشور بلاروس به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین کاربران میگ MIG-29، مورد توجه قرار گرفت و پس از مذاکرات انجام شده بین مسوولان ذی‌ربط دو کشور و دو نیروی هوایی، تعدادی مخازن سوخت خارجی 1520 لیتری که در قسمت مرکزی زیر بدنه نصب می‌شد، از بلاروس خریداری گردید.

 همان‌طور که قبلا ذکر شد، طبق دستورالعمل‌های این جنگنده، با به پایان رسیدن عمر هواپیماهای میگ MIG-29 ایرانی، برخی از این هواپیماها از فهرست جنگنده‌های عملیاتی خارج شده و به درون انبارها هدایت شدند. نخستین گونه فالکروم که از رده پروازی خارج شد، یک فروند میگ MIG-29UB متعلق به گردان 23 شکاری بود که در سال 2006 سیکل پروازی خود را به پایان رساند. در ادامه، یک فروند UB دیگر، به‌همراه یک فروند میگ MIG-29A از همان گردان در سال 2007 به رده هواپیماهای بازنشسته پیوست. در تابستان سال 2008، یک فروند گونه UB از گردان 11 شکاری در مهرآباد با رسیدن زمان انجام تعمیرات اساسی، از فهرست هواپیماهای عملیاتی خارج شد تا در ادامه، در بهار 2009 هم یک فروند دیگر از هواپیماهای آموزشی میگ MIG-29UB به وی بپیوندد.

 با زمین‌گیر و غیرعملیاتی شدن این تعداد فالکروم بود که نیروی هوایی به فکر آغاز برنامه سنگین تعمیرات اساسی میگ MIG-29 به‌صورت بومی افتاد. درنتیجه این تصمیم فرماندهان نیروی هوایی، تاسیسات تعمیر و نگهداری میگ MIG-29 در تهران و تبریز با همکاری نزدیک با شرکت «صنایع هواپیمایی ایران» (IACI) بهسازی، انجام تعمیرات اساسی و بازگردان به رده پروازی هواپیماهای زمین‌گیر را به‌عهده گرفتند.

 «ولادیمیر پوتین» که در اکتبر 2007 و با هدف انجام مذاکره با دولت ایران برسر مسایل حقوقی دریای خزر وارد تهران شد، درکنار چانه زدن‌های سیاسی و دیپلماتیک، یک قرارداد به ارزش 150 میلیون دلار که به موجب آن، می‌بایست 50 دستگاه موتور توربوفن RD-33 ساخته شده توسط شرکت «ماشین‌سازی چرنشیف مسکو» تحویل نیروی هوایی ایران داده می‌شد. ایران در مذاکرات برای خرید این تعداد موتور، به طرف روس توضیح داد که این موتورها را برای پروژه داخلی توسعه و ساخت جنگنده «آذرخش» نیاز دارد. ولی گمان می‌رود که ایران از موتورهای خریداری شده برای راه‌اندازی هواپیماهایی که ساعت پرواز موتورشان به پایان رسیده و زمین‌گیر شده‌اند، بهره‌برداری نموده است. تحویل این موتورها از سال 2008 آغاز شده است.

 آغاز برنامه

 با در دستور کار قرار گرفتن کار بهسازی و تعمیرات اساسی در برنامه جاری مرکز تعمیر و نگهداری میگ MIG-29 در تهران، این مرکز درخواست ارسال یک فروند میگ MIG-29UB غیرپروازی گردان 23 شکاری که مدت‌ها بود در انبار قرار داده شده بود را به تبریز ارسال کرد و مسوولیت انجام تعمیرات اساسی آن را به‌عهده گرفت. با ورود میگ مزبور به تهران، کار بر روی آن به‌همراه آغاز برنامه راه‌اندازی دو فروند میگ MIG-29A وارد مرحله اجرایی شد.

 دو فروند میگ MIG-29A درحالی به مرکز تعمیرات فالکروم تهران تحویل داده شدند که در شرایط فنی بسیار بدی به‌سر می‌بردند. با این‌حال، تلاش برای بازگرداندن این هواپیماها به شرایط پروازی آغاز گشت. با اتمام عملیات تعمیر و نگهداری مرکز تهران و تکمیل برنامه بهسازی بر روی یک فروند فالکروم گونه A، خلبان آزمایشگر در سپتامبر 2008 هواپیما را از مرکز مزبور تحویل گرفت و «پرواز عملکردی» (FCF) 30 دقیقه‌ای میگ MIG-29 مزبور را با موفقیت به پایان رساند.

 فالکروم دیگر از مرکز مزبور در تهران بیرون آمد و در بهار 2010 به خدمت در نیروی هوایی بازگشت. هم‌زمان، مرکز تعمیر و نگهداری فالکروم در تبریز نیز خبر اتمام انجام تعمیرات اساسی بر روی یک فروند میگ MIG-29UB را به اطلاع فرماندهان نیروی هوایی رساند. تبریزی‌ها در این میان فعال‌تر ظاهر شده و دومین فالکروم تعمیر اساسی شده را نیز در ژوئن 2010 وارد خط پرواز کردند. این هواپیما در سال 2001 صدمات عمده دیده بود و به‌علت نبود قطعات یدکی، به‌مدت بیش از 8 سال از پرواز دور مانده بود.

 هم‌اکنون نیز شرکت صنایع هواپیمایی ایران (صها)، با همکاری مراکز فنی نیروی هوایی در تبریز و تهران، بهسازی، ارتقا و تعمیراساسی فالکروم‌های ایرانی را ادامه می‌دهد. گزارش‌های تایید نشده ‌ای از کمک روس‌ها به شرکت صنایع هواپیمایی ایران (صها) در مهرآباد برای انجام تعمیرات اساسی میگ MIG-29 وجود دارد. با وجود کمبود قطعات یدکی، نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران از سال 2008 تاکنون موفق شده است تعداد 5 فروند فالکروم را از انبارها بیرون کشیده و روانه خط پرواز کند. براساس برنامه‌ای بلندمدت، نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران تصمیم دارد هواپیماهای زمین‌گیر موجود را تنها با تکیه بر توان فنی متخصصان نیروی هوایی و شرکت صنایع هواپیمایی ایران (صها)، به شرایط پروازی بازگرداند.

پس از حمله عراق به کویت و اشغال این کشور کوچک و ائتلاف ناتو و کشورهای منطقه برای آزاد سازی این انبار نفت نیروی هوایی عراق با وجودِ داشتن 8 سال تجربه رزمی سنگین در جنگ تحمیلی قبلی خود یعنی حمله به ایران نتوانست به موفقیتی جز یک پیروزی هوایی در برابر هواپیماهای ائتلاف دست یابد و با از دست دادن برتری هوایی و بالا رفتن تلفات پرنده هایش راهکاری عجیب را برگزید و به جای هر حرکتی بیش از 100 فروند از هواپیماهای جنگی و تعدادی هواپیمای غیرنظامی را به سمت ایران پرواز داد تا از آتش دشمن مصون مانده و بعدها با فروکش کردن جنگ آنها را از ایران پس بگیرد.

 این طرح عراقی ها اما با ممانعت ایران از پس دادن هواپیماها به بن بست برخورد و در اظهار نظرهای غیر رسمی دلیل اینکار در نظر گرفتن این مهاجران غیرقانونی اما بسیار ارزشمند به عنوان بخشی از غرامت جنگ تحمیلی 8 ساله در کشور عنوان شد. بنا بر اظهارات منابع خارجی حدود 24 فروند میراژ اف-1 در بین این هواپیماهای وجود داشته که 17 فروند نوع تک سرنشین و 7 فروند نوع دو نفره بوده است. مهمان های ناخوانده عراقی پس از عبور از مرزهای غربی کشور، عمدتآً‌در پایگاه سوم شکاری همدان فرود آمدند و بعدها به نقاط دیگر منتقل شدند. میراژها نیز هر چند در چند پایگاه کشور حضور یافتند اما سرانجام در قالب یک اسکادران شکاری جدید در پایگاه هوایی مشهد مستقر شده و از آن پس با فراز و نشیب های فراوانی تا به امروز در حال خدمت بوده اند.

 اتفاقی بزرگ؛ ارتقاء بدون دفترچه راهنما

 این هواپیماها در حالی وارد ایران شدند که نه تنها هیچ کتاب راهنما و دفترچه فنی به همراه نداشتند بلکه شاید همه آنها فاقد جایگاه های حمل جنگ افزار بودند. بدیهی است که قطعات یدکی نیز برای این هواپیما موجود نبود و این در حالی بود که سطح فناوری های میراژ اجازه نمی داد از آن صرف نظر شود. بنابراین بار دیگر و برای چندمین بار پس از انقلاب متخصصان داخلی دست به کار بزرگی زده و برای عملیاتی کردن این هواپیما بدون مراجعه به کشور سازنده اقدام کردند.

 در ابتدا خلبانان ماهر نهاجا حتی بدون برگزاری دوره آموزش از سوی خلبانان عراقی این هواپیماها را به پرواز در آورده و پس از استقرار در پایگاه مشخص شده برای این هواپیما رفته رفته متخصصان تعمیر و نگهداری نهاجا و صنایع هواپیمایی موفق به سرپا نگهداشتن این جنگنده برای نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران شدند. هر چند که گاه و بیگاه مشکلات فنی گریبانگیر این پرنده شده و تعداد عملیاتی از این جنگنده در مواقعی بسیار کم می شد. حتی یک مورد سانحه نیز برای یکی از میراژهای دو نفره ایران در نزدیکی مشهد به وقوع پیوست که منجر به شهادت یکی از خلبانان آن شد. وقوع این دست مشکلات نیز باعث نشد تا این هواپیماها از رده خارج شوند بلکه تلاش برای فعال کردن تعداد بیشتری از آن به طور ثابت انجام شد بطوریکه هم اکنون تعدادی از این جنگنده در پایگاه دهم شکاری چابهار مستقر هستند که خبر پروازهای عملیاتی آنها در رزمایش های اخیر نیز منتشر شد.

 از کم و کیف میزان آمادگی رادار این جنگنده ها اطلاعاتی ارائه نشده است اما با توجه به برد قابل توجه و مداوت پروازی بیش از دو ساعت که توسط این جنگنده قابل دستیابی است میراژهای نهاجا در شرق کشور فعالیت مناسبی داشته اند و پروازهای گشتی زیادی را به انجام رسانده اند. در عرصه دریا نیز چیره دستی این هواپیماها در زمان جنگ با ایران آشکار شده و در صورت آمادگی رادار و دسترسی به موشک اگزوست این ترکیب همچنان برای شناورهای دشمن پیام آور نابودی خواهد بود. با توجه به توان متخصصان داخلی در شناخت فناوری های خارجی و تسلط به آنها احتمال آمادگی سامانه های راداری این جنگنده قابل توجه است.

سایر دارندگان میراژ بهسازی های مختلفی را روی آن به انجام رسانده اند که هر چند به طور گسترده انجام نشد اما نشان داد این هواپیما بستر خوبی برای توسعه توانایی های خود دارد. از آن جمله تجهیز میراژهای آفریقای جنوبی به موتور «آر-دی-33» جنگنده «میگ-29» و یا موشک های کوتاه برد پیشرفته «آر-73آرچر» روسی. گفتنی است هر چند مصرف ویژه سوخت موتور روسی آر-دی-33 از موتور خود میراژ کمی بیشتر است اما 200 کیلوگرم جرم کمتر و 15 درصد رانش بیشتر آنقدر وسوسه انگیز بود تا با کمی تغییرات فنی این کار به انجام رسیده و به مرحله پرواز برسد و در خود روسیه هم به نمایش درآید. با توجه به اینکه توانایی میراژ در زمینه حمل وزن محموله تنها 13 درصد کمتر از فانتوم-ئی و برد آن بیشتر از این جنگنده کهنه کار آمریکایی است می توان انتظار داشت نهاجا تلاش کند تا میراژها به تسلیحات بومی مجهز شده و برای مأموریت های تعریف شده به کار گرفته شوند.

 خصوصاً‌ با توجه به اینکه نهاجا در هماهنگ کردن تسلیحات شرقی موجود روی هواپیماهای غربی و برخی تجهیزات شرقی روی پرنده های غربی خود ید طولایی دارد. مثلآً یکی از گزینه های محتمل کاربری موشک کوتاه برد وبسیار کارآمد آر-73 توسط میراژ است همانطور که اخبار غیر رسمی حاکی از بکارگیری آن روی سایر هواپیماهای غربی نهاجار نیز دارد. حداقل نصب تسلیحات بومی مانند موشک های ضد کشتی دوربرد نور و قادر یا بمب های هدایت شونده قاصد روی این جنگنده ها دور واقعیت نیست.

 این جنگنده هر چند با روشی غیرمعمول وارد ناوگان نهاجا شده اما با تلاشی امیدوارانه و برای غلبه بر تحریم ها نشان روشنی از عزم جدی نیروهای داخلی برای استفاده از ابزارهای موجود و بهسازی آنها برای نیازهای موجود داشته و تأیید دیگری بر توانایی های علمی و فنی داخلی است

سجیل، اولین پروژه موفق بومی بود که به نوعی تبدیل موشك زمین به هواي هاوك به یک موشک هوا به هوا بود، این موشک به نحوی توانست برای مدتی جای خالی فونیکس را پر کند و ایران را تا پایان جنگ تقریبا بی نیاز سازد. عراق در اواخر جنگ تحمیلی اقدام به خرید جنگنده های میگ-29 شوروی سابق کرد و در این زمان ادعا کرد که این جنگنده قادر است که تامکت های ایرانی را سرنگون سازد! در همین زمان یک درگیری بین یک تامکت و میگ-29 درگرفت که تامکت با وجود داشتن موشک بومی سجیل توانست میگ-29 عراقی را سرنگون سازد و به این ادعای بی اساس عراقی پایان دهد.
پس از پایان یافتن جنگ نیز ارتقا و تعمیر تامکت های ایرانی آغاز گشت و متخصصان ایرانی توانستند بسیاری از تامکت های ایرانی که به دلیل کمبود قطعات یدکی زمینگیر شده بودند را دوباره به دل آسمان برگردانند، جالب است بدانید که ایران در حال حاضر قادر است که 70% تجهیزات و لوازم تامکت را تولید کند، به دلیل احساس جای خالی موشک فونیکس نیز متخصصان ایرانی اقدام به ساخت نوع بومی این موشک یعنی "عصر-67" کردند که در حال حاضر در اختیار نیروی هوایی ایران قرار دارد.
اگر بخواهیم به طور مختصر از بهینه سازی های نیروی هوایی ایران بر روی تامکت های ایرانی مطالبی بیان کنیم می توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- بهبود سازه جنگنده
- بهینه سازی موتور
- بهینه سازی دستگاه های الکترونیکی
- اضافه شدن قابلیت درگیری هوا به سطح
- بهینه سازی جنگ افزارها
- بهینه سازی مقطع راداری

البّته در مجله جنگ افزار ذكر شده كه ايران 47 فروند از تامكت ها را بهينه سازي كرده و آن ها قابليت بمباران هم دارند .

"صاعقه"جنگنده بمب‌افکن ساخت ایران است که در شهریور 85 با پرواز موفق در رزمایش "ضربت ذوالفقار" رسما به ناوگان هوایی ارتش پیوست و در رژه هفته دفاع مقدس سال 1386 از آن رونمايي شد.

رادار صاعقه از نوع N019-ME است که کارآيي اين جنگنده را در مقابل اهداف سطحي، افزايش مي‌دهد.

یکی از ویژگی‌های مهم جنگنده "صاعقه"، پشتیبانی نزدیک هوایی، توانايي حمل و شليک انواع راکت، بمب‌ و موشک است.

این جنگنده توسط مهندسان دانشگاه شهید ستاری نیروی هوایی ارتش طراحي و توليد شد.

جنگنده‌ صاعقه برای نخستین بار، در سفر رهبر معظم انقلاب به همدان پرواز‌ آزمایشی خود را با موفقیت به انجام رساند که در پي اين امر، حضرت آيت الله خامنه‌‌‌اي به خلبانان نیروی هوایی ارتش فرمودند: این موفقیت، نتیجه تلاش بی‌وقفه و ایمان پایدار جوانان دانشمند این کشور است.

"صاعقه" مجهز به سیستم رادار پیشرفته است و در طي سال‌های گذشته با ده‌ها پرواز آزمایشی، مراحل مختلف پرواز را با موفقيت پشت سر گذاشته است.

قدرت مانور هوایی، خطای بسیار پایین و شتاب لحظه‌ای سریع از ویژگی‌های این جت جنگی است.

کاکپیت(کابین خلبان) صاعقه، تمام ديجيتال بوده و خلبان امکان دید کامل نسبت به اطراف خود را دارد.

بیشترین وزن محموله این جنگنده 4,400 کیلوگرم، وزن خالی 8,000 کیلوگرم و بیشترین وزن برخاست 15,000 تا 18,000 کیلوگرم است.

بدنه اين جنگنده از بدنه هواپيماي "اف-5" است با اين تفاوت که داراي دو سکان عمودي V شکل جهت مانور پذيري بهتر و کاهش سطح مقطع رادار و موتورهاي روسي(33 RD) است‌ که‌ امکان پرواز تا سرعت های 1.5 تا 1.8 ماخ را به این هواپیما می‌دهد.

"صاعقه" در مقايسه با اف-5 کارایی بالاتری دارد.

گفتني است فناوری تولید هواپیماي جنگنده اف-5 به صورت مشترک در اختيار کشورهای آمریکا، روسیه، چین و هند قرار دارد.